Fatih Sultan Kar’ın koleksiyonundan oluşan siyah beyaz fotoğraflardan bir seçkiden oluşan “Yeşil Rize’nin Çay” isimli tarihi fotoğraf sergisi 1 Eylül 2014 tarihinde saat 11.00 de Rize Memiş Ağa Parkı’nda Rizelilerle buluşacak.

Rizeli arşivci-araştırmacı Fatih Sultan Kar, yeni bir sergiyle hemşerilerinin karşısına çıkmaya hazırlanıyor. Kar, ‘Yeşil Rize’nin Çayı” isimli sergiyle, Rizelilerin hayatına 1930’lu yılların sonunda giren çayın 60 yıllık serüvenini gözler önüne serecek.

Yeşil yaprağın gizemi...

Bir yanı, başından kar eksilmeyen Kaçkarlar’a, bir yanı hırçınlığı dinmeyen Karadeniz’in deli mavisine bakan Rize’nin halkı her daim telaşlı, aceleci, atak, çalışkan ve esprilidir. Yörenin havası, toprağı, suyudur onları böyle yapan. Erkekleri ne kadar denizciyse kadınları o kadar toprağa bağlıdır. Ve Rize’nin yamaçları ‘siyah beyaz fotoğrafları bile yeşile çalar’ deyimine uygun şekilde her zaman yeşildir. Rize’de çaydan önce yeşilin adı ‘mısır’ dır. Bundan başka Rize mandalinası ve portakalı etrafa nam salmıştır. Çay, 1930’lu yılların sonunda Rize’ye gelir ve Rizeli’nin hayatını değiştirir. Doğuştan gurbetçi olan halk, bir kurtuluş ümidi olarak sarılır çaya. Dağ, taş gizemli yeşil yaprağın büyüsüyle kaplanınca iklim değişir. Toprak aile içerisinde kardeşler arasında çok küçük parçalara bölününce geçimi karşılayamaz olur, Rizeli’ye yine gurbet yolları gözükür. Çay tarımı arkada kalanlarca yürütülür.  




Çayı yeşille değil siyahla anlatmak

Fatih Sultan Kar, sergiyle ilgili şu açıklamalarda bulundu:” Geçmişin izini tozlu raflarda süren bir arşivci-araştırmacının ele geçirdiği belge karşısında duyduğu duygu, ancak bir arkeoloğun toprak altında ilk ip uçlarını gördüğü tarihi esere bakarken hissettikleriyle karşılaştırılabilir. Her ikisi için o anda hissedilenler tarifsizdir. Bu duyguyu bir kez hisseden esiri haline gelir, asla kurtulamaz. Benim tarih merakım başlangıçta küçük kıpırtılar şeklindeydi. İlgim ve hevesim zamanla arttı. Bunu da elime geçen yeni belgelerle fotoğraflar sağladı. Ana eksenini ‘Rize’ üzerine oturttuğum arşiv çalışmamı günbegün besledim. Gün ışığına çıkmasına inandıklarımı sergiler yoluyla paylaştım Rizeliler’le. Bu çalışmanın amacı; Rize’de çayın tarihini görsel bir anlatımla sunmak. Türkiye’de sudan sonra en çok tüketilen içecek olan çayın Rize’deki üretim serüvenini ‘yeşil’ le değil ‘siyah beyaz’ la anlatmak. Tarih böyle bir şeydir işte.

(Üsteki Fotoğraf) RİZE’de ÇAYIN BAYRAMI VAR : Ziraat Çay Bahçesi’nde kutlanan çay bayramlarından birinde -  20 Haziran 1944. Kazım Kartal (1), Zihni Derin (2), Murat Zırh (3), Hilmi Somay (4).

CUMHURİYET BİR COŞKUDUR: Yerel giysilerini kuşanmış Çay Sanayi İşçileri Sendikası işçileri, Rizespor ve Fener Gençlik futbolcuları ile Cumhuriyet bayramı törenlerinde – 1959. Kayhan Köseoğlu (1), Dündar Akdeniz (2)

ÇAY KARNEYE BAĞLANDI : 1947 yılında çay Tekel İdaresi’nin verdiği çay karnesi ile satılıyordu.

EYÜBOĞLU UYARIYOR: Aslen Göreleli olan şair-ressam Bedri Rahmi Eyüboğlu, şiirinde yerli üretime dikkat çekiyor. (Dol Karabakır Dol –Bilgi Yayınevi –Ankara 1974)

UYGULAMALI EĞİTİM: Sovyetler Birliği’nden (Gürcistan) 1937-1940 yıllarında satın alının 70 ton çay tohumuyla yaygınlaştırılan üretim sonucu oluşturulan Merkez Fidanlığı’nda çay yapraklarının nasıl toplanacağı öğretiliyor - 1941

ÇAYI VE ZİHNİ DERİN: Adı daha sonra ‘Zihni Derin’ olarak değiştirilen Rize Çay Fabrikası’nın inşaatı (Günümüzde bu arazide Recep Tayyip Erdoğan Ünivesitesi eğitim vermektedir) –1946

ÇAYI BATUMDAN GETİRDİ: Rize’de ilk çay deneme dikimini dönemin Rize Ticaret Odası Başkanı Mustafa Hulusi Karadeniz, Batum’dan getirdiği çay tohumlarını Rize’deki evinin bahçesine dikerek yapmıştır. (Rize 1922)

ÇAY RİZE’de KARAYA VURDU : Rusya’dan sandıklarla getirilen ilk parti çay tohumu ve fidanları Rize iskelesinde törenle karşılandı. Fotoğrafta çay tohumlarını kutu içerisinde taşıyan Hızır Nurik (1), Kazım Kartal(2) ve Zihni Derin’i (3) karşılayan Rizeliler görülüyor. Karşılayanlar arasında Rize Valisi Nuri Türkkan (4) ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti üyesi  Lazzade Mustafa (5) da yer almaktadır-1937.

ARKA FONDA HEP MISIR VAR: Bahçe Kültür İstasyonu’nda yetiştirilerek Rize halkına dağıtılmak üzere tahta kasalarla araca yüklenen çay fidanları – 1940