***

İşte bu ilk Türk Devleti’ni kuran Göktürkler nasıl karakterde insanlardı? Çinlilere komşu olarak yaşayan Göktürklerle ilgili bilgiler Çin kaynaklarında mevcuttur.

***

Bu konuda ayrıntılı araştırma yapan Prof.Ahmet Taşağıl ünlü bir Çin devlet adamı olan P’ei Chü’nün (20 yıl Çin İmparatoruna dış politika konusunda danışmanlık yapmış) İmparatora sunduğu rapordaki hususlara değinir.

Göktürklerle birlikte yaşayan Sogdları çok iyi tanıyan P’ei Chü raporda Göktürklerin çok dürüst oluşundan bahsederek şöyle der: “Göktürkler aslında çok dürüst olduklarından kolayca parçalanabilirler; fakat, içlerinde Soğdlular var, Soğdluların hepsi çok zalim ve gaddar, ayrıca hilekardırlar, Göktürkler hile yapmayı Soğdlulardan öğreniyor. Ben duydum ki; Soğd reislerinden Shih-shu-hu-hsi çok fazla hilekârlıkla Shih-pi Kağan’ın yanında bulunuyor. Lütfen, onun öldürülmesine sebep olalım” (Prof.Ahmet Taşağıl, Türkler Ansiklopedisi, Göktürkler, s.602-603).

Bu rapor göstermektedir ki Çin’in en önemli özelliği düşmanları hakkında casuslar vasıtasıyla bilgi toplaması ve buna göre politikalar belirlemesidir. Aslında, büyük devlet olmak da bunu gerektirir.

***

Yukarıda belirtilen rapor sonucunda Çin yeni bir politika belirlemiş ve Göktürklerle aynı soydan olmayan ama onlarla birlikte yaşayan Sogdları ticaret yapma bahanesiyle Göktürk ülkesinden çıkararak Ma-i şehrine getirmiş ve burada kurdukları pusu ile hepsini öldürmüşlerdir.

Bu olay sonrasında Göktürk Kağanı kendi hâkimiyeti altındaki bu yabancı kavmin bir pusu ile yok edilmesine tepki koyarak, 615 yılında Çin Seddi’ni aşarak Çin İmparatoru’nu kuşatır ve bu kuşatma sonrasında iki yıl içerisinde Çin hanedanı devrilir (Prof.A. Taşağıl, s.602-603).

Bu olayın en mühim sonucu Göktürklerin, himayelerinde olan yabancı bir kavmin hilekâr bir davranışla yok edilmesi karşısındaki tutumudur. Göktürklerin bu tutumu yüzyıllardır Türk Milletinin genlerine işlemiş ve zulmün karşısında hiçbir zaman sessiz kalmamıştır.

***

Yine Göktürkler tarih sahnesinde oldukları 200 yıl süresince yapmış oldukları hiçbir anlaşmayı bozmamışlardır. Bu husus da Çin kaynaklarında çok açık bir şekilde yer almaktadır.

Yine Prof.A.Taşağıl’ın tespitlerine göre; 557 yılında güney Çin devletlerinden Chou, Göktürklerle evlilik yoluyla ittifak yapma teklifinde bulunmuş ve bunu kabul etmişlerdi. Daha sonra 563 yılında Chou Devleti’nin rakibi olan Ch’iler de elçi gönderip evlilik yoluyla ittifak teklifinde bulunurlar ama bu durum karşısında Göktürkler birinci ittifaka sadık kalıp ikinci teklifi reddederler.

Yine Göktürkler Choular ile birlikte Ch’ililerin üzerine gitme konusunda anlaşmışlar ancak Choular, Ch’iler ile anlaşıp bu seferden vazgeçmişlerdir (Prof.A. Taşağıl, Göktürkler, s.603). Çin kaynaklarından aktarılan bu bilgiler Göktürklerin yaptıkları anlaşmalara sadık olduklarını ve bu onların dürüstlüklerini göstermektedir.

***

Bilge Kağan Yazıtı’nda en büyük düşmanı Çin ile dahi dost olmak arzusunda olduğu görülmektedir. Yazıtta aynen: “Çin milleti ile anlaşma, barış içinde oldum…” yazar. (Prof.A. Taşağıl, Göktürkler, s.603).  Yani Türklerin dostluğu ve düşmanlığı sağlam temeller üzerine oturur.

***

Sonsöz olarak, tarihimizin derinliklerinden gelen gücü bilip ve bu gücü günümüz koşulları ile sentezleyip dünya milletleri arasında hak ettiğimiz en önemli yerde olmamız ümidiyle… 

Erkan HACIFAZLIOĞLU Kimdir? Rize’de doğdu. İlk, orta ve lise tahsilini Rize’de tamamladı. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü'nden mezun oldu. Aynı Üniversitede Siyaset Bilimi Anabilim Dalında Yüksek Lisans yaparak “Siyaset Bilim Uzmanı” unvanını aldı. Yine aynı Üniversitede Yönetim Bilimi kürsüsünde doktora çalışmasında bulundu.